Павлодар облысы қызметкерлерінің кәсіподақ қозғалысының

құрылу және даму тарихы

Ағарту және социалистік мәдениет қызметкерлері кәсіподағының Павлодар уездік бөлімшесі 1920 жылы құрылды. Сол жылдың сәуір айында уездік кәсіподақтың басқармасы мен ревкомиссиясы сайланады. Басқарма Төрағасы болып Тимонин Петр Павлович сайланды. Бірлестік екі жақты бағынышты болды: аудандық кәсіподақ хатшылығы және ағарту қызметкерлерінің провинциялық одағы. Социалистік мәдениет қызметкерлері кейіннен одақтан бөлінді. Рабпрос уездік бөліміне Баянауыл, Ертіс, Песчан, Федоров, Ермаков, Татьяна, Вознесенск бөлімшелерінің кәсіподақ ұжымдары кірді. Оларды уездік бөлімше ұсынған уәкілдер басқарды. Уәкілдер уездік және провинциялық бөлімдермен байланысқа ие болды.

Кәсіподақ өз қатарында мұғалімдерді, кітапханашыларды, тәрбиешілерді, мектеп, балалар үйі, ликбез, балалар алаңы мен Қызыл киіз үйлердің қызмет көрсетуші қызметкерлерін біріктірді. Кәсіподақ мүшелері бағалау-жанжал комиссияларының жұмысына қатысып, еңбек дауларын шешуге араласып, ұжымдық шарттар мен тарифтік келісімдердің орындалуын қадағалады. Осы кезеңнен кәсіподақ жарналарының 75% - ы уездік кәсіптік одаққа аударылғаны туралы деректер сақталған.

1922-23 оқу жылында уезде 75 орыс, 4 қырғыз, 12 неміс мектептері жұмыс істеді. 3 жеті және 1 екінші деңгейлі мектеп болды.Ағарту қызметкерлері кәсіподағының 1923 жылғы 10-11 қыркүйекте өткен Павлодар уездік съезінің күн тәртібі сақталды:

1. Халықаралық мұғалімдер жағдайы.

2. Еңбек туралы заңдар кодексімен танысу.

3. Әлеуметтік сақтандыру ережелерімен танысу.

4. Кәсіподақ уездік бөлімшесі мен ревкомиссия басқармасының баяндамасы.

5. Павлодар ХБУБ-ның баяндамасы (меңгерушісі Валина).

6. Еңбекақы төлеу туралы.

7. Уездік бөлімше басқармасын, өзара көмек кассасын, ревкомиссияны сайлау.

8. Ағымдағы істер.

Таңғы отырыс сағат 10-нан 14-ке дейін өтті. Кешкі отырыс сағат 16-дан 20-ға дейін.

1924 жылы Ағарту үйі ашылды.

1928 жылдың мамыр айының басында Павлодар округінің құрылуына байланысты уездің орнына ағарту қызметкерлерінің кәсіптік одағының Павлодар округтік бөлімі құрылады.  Кәсіподақ өзінің негізгі міндеттерін еңбек заңнамасының сақталуын бақылау, еңбек өнімділігін арттыру үшін күрес, халық арасында мәдени-спорттық жұмыстар жүргізу, сауатсыздықты жою және т. б. деп санайды.

1938 жылы Павлодар облысының құрылуымен бастауыш және орта мектеп қызметкерлері кәсіподағының Павлодар обкомы құрылды, бұл атау 1956 жылдың ақпанына дейін берілді. 

1940 жылы облыстық кәсіподақ ұйымын Б.Баскаков басқарды. ОК кәсіподағы бұл іс-шараға мән беруді, кәсіподақ мүшелерінің әлеуметтік сақтандыру, еңбекке уақытша жарамсыздық бойынша жәрдемақы алу, демалыс пен сауықтыруға жолдамалар алу саласындағы артықшылығын көрсетуді және т. б. ұсынады.

1941 жылы "Қазақстан мұғалімі"ЕСҚ жұмыс істеді. Кәсіподақтың әр мүшесі спорт секцияларының бірінде үнемі айналысып, өзін ЕҚД нормаларын тапсыруға дайындауы керек еді. Бұл қоғамға жарналар төленді: жұмысшылар – 3 рубль, студенттер — 1 рубль.

 Соғыстың басында обком төрағасы Б. Баспақов әскер қатарына шақырылып, оны Шувалова алмастырады. Кәсіподақ Орталық комитетінің 1941 жылғы 6 қарашадағы жазбаларына сәйкес соғыс уақытында кәсіподақ ұйымдарының жұмысы келесідей болды:

- мұғалімдерді колхоздар мен совхоздардың ауылшаруашылық жұмыстарына тарту;

– барлық жерде майдан мұқтаждығы үшін ай сайын бір күндік, жекелеген мектептерде екі күндік жалақыны аудару туралы шешім қабылданды;

- армия үшін жылына 624 жылы киім жиналды;

- мұқтаж жандарға көмек көрсету мақсатында қызыл әскер отбасыларын тексеру жүргізілді;

- үгітші-мұғалімдер халыққа соғыс жағдайын түсіндіреді, оқулар өткізеді;

- металл сынықтарын жинау ұйымдастырылады;

- сауатсыздықты жою бойынша жоспардың орындалуы қамтамасыз етіледі;

- кәсіподақтың облыстық ұйымы медбикелер курсын ұйымдастырады.

Осы кезеңде облыста 510 мектеп жұмыс істеді.

1952-1956 жылдары облыстық кәсіподақ ұйымын Нығманов Күлеш Нығманұлы басқарды, ОблХББ меңгерушісі Гуляев Владимир Евдокимович болды. Осы жылдары мектеп басшыларына жоғары білім алу міндеті қойылды. Ұжымдарда спорттық-бұқаралық жұмыс дамып келеді.

1956 жылдың сәуірінен 1958 жылдың ақпанына дейін облыстық кәсіподақ ұйымының атқарушы органы "Ағарту қызметкерлері кәсіподағының Павлодар облыстық комитеті"деп аталды.

1958 жылдың басында облыста 594 мектеп жұмыс істеді, онда 65820 оқушы оқыды, 4282 мұғалім жұмыс істейді, оның ішінде 852 жоғары білімді. Осы кезеңде мұғалімдерді пәтермен қамтамасыз ету бойынша үлкен жұмыс жүргізілді. Үйлер салуға несие берілді, жеке құрылыс, бау-бақша дамыды. 1956 жылы 53 үй салу үшін 300 мың рубль несие берілді. Өз қаражатына 22 үй салынды. Лебяжі ауданының ХББ меңгерушісі Салғаджиев пен хатшысы Бурр ауыл шаруашылығы банкінде қосымша 120 мың рубль несие алып аудан мұғалімдері үшін 21 үй салынған. Облыс бойынша сол жылы мұғалімдерге арналған 96 үй салынып, сатып алынды.

1958 жылдың наурыз айынан бастап облыстық кәсіподақ ұйымы Қазақ КСР Ағарту, жоғары мектеп, ғылыми мекемелер қызметкерлері кәсіподағының Павлодар облыстық комитеті деп аталды.

1964 жылдың 24 қаңтарында Облыстық кәсіподақ комитетінің төрағасы болып Сағынаев Сәткен Сағынайұлы сайланды, оған 1984 жылдың 19 қарашасына дейін бірнеше рет облыстық кәсіподақ ұйымын басқаруға сенім көрсетілді.

1984 жылдың 19 қарашасынан 1988 жылдың 20 шілдесіне дейін ағарту, жоғары мектеп және ғылыми мекемелер қызметкерлері кәсіподағының Павлодар облыстық комитетін Дайкенов Темірболат Ережепбайұлы басқарды. 

1988 жылдың қазанынан 2013 жылдың наурызына дейін Білім және ғылым қызметкерлері кәсіподағының Павлодар облыстық комитетінің төрайымы Надежда Дмитриевна Никитина болды. 90-шы жылдары Надежда Дмитриевна білім беру мекемелерінде кәсіподақ ұйымдарын сақтау бойынша үлкен жұмыс атқарды. Сол жылдары кәсіподақтар әлеуметтік серіктестермен – биліктің барлық деңгейлерінің өкілдерімен диалогты лайықты жүргізуді үйренді, олардың барысында қиын мәселелер шешілді. Республиканың білім беру кәсіподағының тарихына Павлодар кәсіподағының белсенділері қатысқан сала қызметкерлерінің 1992 жылғы 22 мамырдағы ереуілін өткізу фактісі кірді. Ереуіл "Ұжымдық еңбек дауларын (жанжалдарын) шешу тәртібі туралы" Заңға сәйкес өтті. Ереуілшілердің жалақыны көтеру және тұрғын үй жағдайларын жақсарту жөніндегі талаптарына жауап ретінде Үкіметтің әлеуметтік сала қызметкерлеріне қойылған талаптарды шешу жөніндегі шаралар көрсетілген өтініші келіп түсті.

2000-шы жылдары кәсіподақтардың жергілікті, атқарушы органдармен, жұмыс берушілермен әлеуметтік серіктестігі теңелді. Серіктестік қатынастардың негізі Салалық келісімдер, ұжымдық шарттар және жеке еңбек шарттары болды. Білім беру ұйымдарының қызметкерлерін сауықтыру жүйесі қалыптасты. Жыл сайын қалалық, аудандық және облыстық деңгейлерде білім беру ұйымдарының қызметкерлері арасында спартакиадалар өткізіледі.

Ағарту, жоғары мектеп және ғылыми мекемелер қызметкерлері кәсіподағының облыстық комитеті "Павлодар облысының Білім және ғылым қызметкерлерінің кәсіподағы"қоғамдық бірлестігі болып қайта аталды.

2013 жылы облыстық білім және ғылым қызметкерлері кәсіподағының төрайымы болып Гүлбарам Әуезханқызы Науразбаева сайланды. Ол кәсіподақ қозғалысын жаңғырту бойынша жұмысты жалғастырды. Қызметкерлердің еңбек және әлеуметтік құқықтарын қорғау бойынша кәсіподақ активінің білім деңгейін арттыру мақсатында 2013 жылы кәсіподақ активінің оқу жүйесін жетілдіру бойынша қоғамдық бірлестік атқару комитетінің бірқатар қаулылары қабылданды, облыстық кәсіподақ көшбасшылығы Педагогикалық мектебі, облыстық, қалалық және аудандық кәсіподақ оқуының оқу-әдістемелік кабинеттері, бастауыш кәсіподақ ұйымдарында жалпыға бірдей құқықтық оқудың кәсіподақ үйірмелері құрылды, бірқатар бастауыш ұйымдар қызметкерлердің еңбек және әлеуметтік құқықтарын қорғау бойынша үздік жұмыс тәжірибесін жинақтай отырып, активті оқытуды жүргізу үшін базалық болып айқындалды. 2013 жылдың қазан айында кәсіподақта жастар қозғалысын дамытудың негізін қалаған "Жас ұстаздар құрылтайы" атты жас педагогтардың І облыстық форумы өтті.

Білім және ғылым қызметкерлері кәсіподағының Павлодар облыстық ұйымының қызметі 2011-2016 жылдар аралығында кәсіподақ көшбасшылары үшін оқыту семинарларын өткізген Халықаралық білім беру ұйымының назарын аударды.

Салалық келісім шеңберінде жергілікті атқарушы органдармен біліктілікті арттыру кезеңінде педагогтерге іссапар шығыстарын уақтылы төлеу, ауыл мұғалімдеріне отын сатып алуға әлеуметтік көмек көрсету, медициналық байқаудан тегін өту бойынша табанды жұмыс жүргізіледі. 

Құқықтық қызметтің жұмысы жетілдірілді, оған азаматтарды заңгердің қабылдауы, жедел желі телефоны, қалалардағы, аудандардағы және бастауыш кәсіподақ ұйымдарындағы қоғамдық бірлестік күндері, қоғамдық қабылдау бөлмесі, "Ұстаздар газетіндегі" "Менің кәсібім" айдары кіреді *оқырмандардың сұрақтарына заңгер жауап береді.

Қоғамдық бірлестік филиалдарының жұмысын рейтингтік бағалау жүйесі енгізілді. 2018 жылдың басынан бастап кәсіподақ менеджменті жүйесі енгізілуде, оның шеңберінде қалалық, аудандық және бастауыш кәсіподақ ұйымдарының жұмысын жетілдіру мақсатында кәсіподақ жобаларын іске асыру басталды.